اختلالات وابسته به مواد مخدر
الگوی مصرف افراد وابسته به مواد مخدر، جنبه اجباری ندارد. اختلالات وابسته به مواد مخدر، به طبقاتی ارجاع شده اند که نشانه ها یا نشانگان خاص خود را در بر می گیرند.
نشانه های افراد وابسته به مواد مخدر شامل دلیریوم مسمومیت با مواد مخدر، دلیریوم ناشی از ترک مواد مخدر، زوال عقلی دمانس پایدار ناشی از مواد مخدر، اختلال فراموشی پایدار ناشی از مواد مخدر، اختلال سایکوتیک ناشی از مواد مخدر، اختلال خلقی ناشی از مواد مخدر، اختلال اضطرابی ناشی از مواد مخدر، کژکاری جنسی ناشی از مواد مخدر و اختلال خواب ناشی از مواد مخدر می باشد.
وابستگی به مواد مخدر
مصرف مواد مخدر، یک الگوی رفتاری غیر انطباقی و بیمارگونه است. اختلالات بالینی در افراد مصرف کننده مواد مخدر شامل ایجاد تحمل، بروز علائم ترک اعتیاد، تمایل بعدی برای مصرف مواد مخدر، عدم حضور در فعالیت های خانوادگی، اجتماعی، تفریحی و شغلی، ناتوانی در کاهش یا قطع مصرف مواد مخدر می باشد.
شدت وابستگی با رفتارهای متعاقب مصرف مواد مخدر سنجیده می شود. بیمار وابسته به مواد مخدر، علیرغم تجربه مشکلات متعدد ناشی از مصرف مواد مخدر، قادر به قطع مصرف آن نیست و به طور اجباری و وسواس گونه، به مصرف آن ادامه می دهد.
میزان شیوع اعتیاد
بررسی‌های انجام شده در زمینه میزان شیوع اعتیاد به مواد مخدر در ایران، همگی مؤید شیوع نسبتاً بالای اعتیاد در کشور هستند. با در نظر گرفتن نرخ سه درصدی رشد جمعیت در طول دو دهه گذشته و شیوع بالاتر اعتیاد در گروه سنی هجده تا بیست و پنج سال، به نظر می‌رسد که پدیده اعتیاد در دهه‌های آینده تظاهر انفجارآمیزی خواهد داشت.
ارائه آمار دقیقی از تعداد بیماران کشور به دلیل آن که در حال حاضر در جهان روش واحدی در زمینه همه‌گیری‌شناسی اعتیاد وجود ندارد عملی ناشدنی است. اما بر اساس حجم کشفیات مواد مخدر، آمار زندانیان قاچاقچی و مصرف کننده مواد مخدر و پذیرش آن ها در مراکز بازپروری تخمین‌هایی از تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر در ایران ارائه گردیده است.
پیشگیری از سوء مصرف مواد مخدر
تا کنون جامعه شناسان، روانشناسان و به طور کلی محققان و متخصصان در زمینه اعتیاد به مواد مخدر تئوری های مختلفی را به عنوان علل اعتیاد ارائه داده اند. مثلاً گروهی بر این عقیده اند که چون این مواد وجود دارد و در دسترس افراد قرار می گیرد، افراد به استعمال آن می پردازند. گروهی دیگر آمادگی روانی و شخصیت نابهنجار شخص را علت اصلی ابتلا به اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر می دانند.
این گروه عقیده دارند افرادی که از نظر روانی و شخصیتی دارای اختلال می باشند به علت این که نمی توانند در برابر مشکلات زندگی و شکست ها و ناکامی ها مقاومت کنند برای فرار از این مشکلات به استعمال مواد مخدر روی می آورند.
جامعه شناسان معتقدند که ریشه تمام انحرافات و کجروی ها، متعلق به اجتماعی است که فرد در آن زندگی می کند. اریک فروم معتقد است که جامعه های بیمار، انسان های بیمار می آفرینند و جامعه های سالم، انسان های سالم می آفرینند. هر کسی که انحراف و کجروی دارد به نوعی به بیماری روانی مبتلاست. وضع روانی و جسمی افراد در انحراف و کجروی مؤثر است.
عوارض جانبی سوء مصرف مواد مخدر
بیمار در دفعات بعدی مصرف مواد مخدر برای رسیدن به سطح عقلی، روانی و جسمانی ناشی از اثر مواد مخدر، باید مقادیر بیشتری از آن را مصرف کند که در اصطلاح ایجاد تحمل گفته می شود. در صورت عدم مصرف مواد مخدر علائم جسمانی و روانی ترک اعتیاد مانند بی قراری، اضطراب، بی خوابی، درد عضلات، اسهال و استفراغ ظاهر می شود.
هوس، در بیشتر بیماران پس از قطع مصرف مواد مخدر وجود دارد، ولی بیمار قادر به کنترل هوس و ترک مواد مخدر نمی باشد. بیمار برای تهیه مواد مخدر هزینه، وقت و سرمایه خود، خانواده و دیگران را مصرف می کند. علیرغم آگاهی بیمار از عوارض جسمانی و روانی مصرف مواد مخدر، بیمار قادر به عدم استفاده از آن نمی باشد.
علائم مصرف بیش از حد مواد مخدر
- از دست دادن هوشیاری
- عدم پاسخ به تحریکات بیرونی
- نبض آهسته و نامنظم یا بدون نبض
- تنفس نامنظم یا عدم تنفس
- صورت بسیار کم رنگ و یا کدر
اعتیاد و زیان های بدنی
فشار خون بالا می‌رود، نبض و ضربان قلب بیشتر می‌شود، به اندازه ای که می‌توان لرزش دست و پای مصرف کننده را احساس کرد، دمای دست ها و پاها پایین می‌آید.
هوس مصرف مجدد مواد مخدر
آن چه بر هوس مصرف دوباره مواد مخدر تأثیر می گذارد باید شناسایی شود. برخی افراد وقتی احساس گرسنگی یا خستگی می کنند، بیشتر میل به مصرف ماده مخدر دارند، در مقابل برخی در زمان هایی که انرژی زیادی دارند ممکن است میل به مصرف مواد مخدر داشته باشند.
عده ای در زمان هایی که احساس افسردگی و پوچی می کنند، هوس مصرف مجدد مواد مخدار نشان می دهند، برخی نیز به اشتباه به منظور افزایش توانمندی جنسی خود به مصرف مواد مخدر پناه می برند.
باید نیاز زیر بنایی به مصرف مواد مخدر را در بیمار پیدا کرد، یعنی نقص یا کمبودی که باعث می شود شخص به مصرف مواد مخدر روی بیاورید. سپس باید سعی شود آن میل از مسیر دیگری ارضاء شود. برای مثال، اگر فردی افسرده است یا ناتوانی جنسی دارد، باید با داروهای روانپزشکی درمان شود. این داروها اگر زیر نظر پزشک مصرف شوند، اغلب اعتیادآور نیستند، به علاوه به طور خاص با تمرکز بر بیماری شخص، آن را درمان می کنند و آسیب دیگری متوجه بیمار نخواهند بود.
آمادگی برای ترک اعتیاد
اکثر مراجعان و خانواده ها، اغلب با امید به این که نیازی به تغییر ندارند، بهبودی خود را آغاز می کنند. آن ها تشویق می شوند که بهبود را فرصتی برای تغییر بدانند. اگر آن ها تغییرات لازم را انجام دهند، می توانند جلو بروند و شادتر از قبل باشند. این پوشش نقره ای اعتیاد است. این افراد را مجبور می کند زندگی خود را دوباره ارزیابی کنند و تغییراتی را ایجاد کنند که بیماران مجبور به ایجاد آن نیستند.
باید در نظر داشت که هیچ کسی قدرت انجام این کار را ندارد، مگر این که اساساً خود او تمایل به ترک اعتیاد و بهبودی داشته باشد و تصمیم به انجام این کار بگیرد. باید بدانید که در هر شرایطی امکان بهبودی وجود دارد و هیچ گاه نباید امید خود را از دست بدهید.
نادیده گرفتن، بی توجهی و خودداری از صحبت کردن با فرد بیمار نوعی تسلیم شدن در برابر بیماری اعتیاد است. تردیدی وجود ندارد که ما از کارهای بد و ناخوشایند عزیزانمان که نتیجه بیماری اعتیاد است، عصبانی می شویم و می خواهیم او را تنبیه کنیم. بهتر است بدانیم که او بیمار است و به کمک ما برای درمان و بهبودی بیماری خود نیاز دارد. تنها با این دیدگاه می توان بیمار را برای پذیرش و آمادگی قرار گرفتن در مسیر درمان هدایت کرد.