سوء مصرف مواد مخدر
در مقابل بیماران وابسته به مواد مخدر، افرادی هستند که اقدام به مصرف مواد مخدر می کنند ولی با مشخصاتی که برای بیماران وابسته به مواد مخدر دارند مطابقت ندارند، در این گروه شدت مصرف به حدی نمی باشد که وابسته تلقی شوند. این گروه از بیماران مکرراً و به طور متناوب و تا حدی که با پدیده تحمل و علائم ترک اعتیاد همراه نشوند، مواد مخدر مصرف می کنند.
الگوی مصرفی این دسته نیز بر خلاف بیماران وابسته به مواد مخدر مقاومت ناپذیر نبوده و جنبه اجباری ندارد، اما به هر حال نتایج مفرد و مخرب مواد مخدر را در پی دارد. از این موارد می توان غیبت از مدرسه و محل کار، درگیری با همکاران و دوستان، عدم انجام تعهدات اجتماعی و خانوادگی، بی توجهی به فرزندان و خانواده را نام برد.
الگوی مصرف مواد مخدر به هرگونه ای که باشد، می تواند با مخاطرات فیزیکی نیز همراه گردد. علیرغم وجود معیارها و تعاریف نسبتاً مشخص، گاهی نمی توان نقطه دقیقی را برای تفکیک بیماران وابسته به مواد مخدر از بیماران سوء مصرف کننده مواد مخدر ارائه نمود.
تفاوت سوء مصرف مواد مخدر با وابستگی به مواد مخدر
سوء مصرف مواد مخدر طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۶۸ عبارت بوده از مصرف مواد مخدر به نحو مستمر یا اتفاقی و ناسازگار با کارهای پذیرفته شده پزشکی یا بدون رابطه با این کارها، ولی چون احساس می شود که این اصطلاح مبهم است به جای آن مصرف زیانبار به کار گرفته شود.
مصرف زیانبار الگویی برای مصرف مواد مخدر روان کنشی است که موجب وارد شدن آسیب بر تندرستی جسمی یا روانی شود.
واژه وابستگی به مواد مخدر، برای یک حالت روانی و گاهی هم جسمی، ناشی از بر هم کنشی بین اندام های موجود زنده و یک ماده مخدر است که مشخصه آن پاسخ های رفتاری و دیگر پاسخ هایی است که همواره شامل اجبار در مصرف مواد مخدر به نحو مستمر یا متناوب و به منظور دستیابی به اثرهای جسمی آن است.
علائم سوء مصرف مواد مخدر
- میل شدید یا احساس اجبار برای مصرف ماده مخدر
- مشکل در پرهیز از مصرف ماده مخدر
- شواهد ایجاد تحمل
- مصرف مستمر مواد مخدر علیرغم شواهد آسیب
اگر فرد در طی ۱۲ ماه گذشته ۳ مورد از موارد بالا را داشته باشد دچار سندرم وابستگی یا سوء مصرف مواد مخدر شده است.
مصرف کننده مواد مخدر کیست؟
مصرف کننده مواد مخدر کسی است که بر اثر مصرف مکرر و مداوم مواد مخدر یا دارو به آن متکی شده باشد. به عبارت دیگر، قربانی هر نوع وابستگی جسمی یا روانی به مواد مخدر، مصرف کننده مواد مخدر شناخته می شود.
از نظر جامعه شناسی، مصرف کننده مواد مخدر کسی است که به مواد ایجاد کننده تغییرات غیر قابل قبول اجتماعی و فردی وابستگی دارد و در صورتی که دارو به بدن وی نرسد، اختلالات روانی و فیزیکی موسوم به سندروم محرومیت در او ایجاد می شود.
بیمار وابسته به مواد مخدر کسی است که بدون مصرف مواد مخدر یا داروی خاص دچار علائم ترک اعتیاد شود.
دیدگاه شناختی سوء مصرف مواد مخدر
دیدگاه شناختی بر این باور است که سوء مصرف کنندگان مواد مخدر از نظر شناختی در برابر مصرف مواد مخدر، آسیب پذیرند. به عبارت دیگر تحت شرایطی در این افراد باورهای خاصی فعال می شود که احتمال سوء مصرف مواد مخدر و الکل را در آن ها افزایش می دهد.
این باورها کاملاً فردی و غیر متعارف (نظیر بدون سرحال شدن و نشئگی نمی توانم با دیگران ارتباط برقرار کنم) در موقعیت های خاص فعال می شوند و احتمال مصرف را افزایش می دهند. در حقیقت، به هم خوردن ثبات شخصیت عامل انحراف ها و بیماری هاست و انحرافاتی مانند سوء مصرف مواد مخدر از انگیزه های ناخودآگاه فرد سرچشمه می گیرد.
فرد بر اثر سوء مصرف مواد مخدر دچار اختلال هایی در خلق و خو می شود که متداول ترین تغییرات، اختلالات درک، هوشیاری، توجه، تفکر، قضاوت، رفتار روانی، حرکتی و رفتار بین فردی را شامل می شود. این اختلالات ناشی از تأثیر مستقیم فیزیولوژیکی مواد مخدر بر روی سیستم عصبی مرکزی است.
مصرف مواد مخدر اغلب جزئی از تظاهر علائم اختلالات روانی است. اختلالات روانی مرتبط با مواد مخدر معمولاً با بسیاری از اختلالات روانی (اختلال ضد اجتماعی و شخصیت مرزی، اسکیزوفرنی و اختلال خلق) همراه است.
وابستگی روانی، بازتابی به تغییرات فیزیولوژیکی در مراکز رفتاری مغز قلمداد می شود. به طوری که شخص مجبور می شود برای رسیدن به تأثیرات اولیه، مقدار مواد مخدر مصرفی خود را افزایش دهد.
در واقع سوء مصرف مواد مخدر نوعی خود درمانی و وسیله ای برای آرام کردن کنترل هیجانات شخصی است. بنابراین می توان ابراز داشت که مسأله اعتیاد ریشه در دوران کودکی و رابطه والدین با کودک دارد.
پیشینه تحقیق در مورد سوء مصرف مواد مخدر
مبانی نظری، تحقیق درباره مواد مخدر، مواد روان گردان، اعتیاد و زیان های جسمی و روانی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و فردی و دیگر زیان های آن تحقیقات وسیع و متعددی در نقاط مختلف جهان، توسط مراجع ذی صلاح داخلی کشورها و با همکاری و شرکت سازمان های بین المللی صورت گرفته و همچنان ادامه دارد.
گزارش های علمی نیز بیانگر افزایش روز افزون قاچاق و مصرف نا به جای مواد مخدر و روان گردان است. همچنین بررسی های علمی و پزشکی زیادی روی در مصرف مواد مخدر و عوارض جسمی و روانی مصرف مواد مخدر در افراد صورت گرفته است.
سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد با کمک صندوق کنترل بین المللی داروهایی که استفاده نا به جا دارند و تحقیقات متعددی درباره پیشگیری از استعمال مواد مخدر انجام شده است. سازمان بهزیستی کشورمان با کمک سایر دستگاه های ذیربط و کشورهای دیگر طرح ها و گزارش هایی در ارتباط با پیشگیری از اعتیاد ارائه داده است.
محققان مقالات، کتاب ها و گزارش هایی درباره سوء مصرف مواد مخدر و اعتیاد و عوارض آن، درمان اعتیاد، پیشگیری از اعتیاد و آسیب های مواد مخدر نوشته اند که در نسخه های زیاد منتشر شده و در دسترس همگان قرار دارد.
واکنش اخیر مردم در برابر مصرف کنندگان مواد مخدر آن است که آنان معتقدند، افراد معتاد با استفاده از این مواد روح و فکر افراد دیگر اجتماع را خراب می کنند و علاوه بر از بین بردن تدریجی خود، باعث بیمار شدن و نابودی افراد دیگر اجتماع می گردند.