الگوی روابط ساختاری با توجه به نقش واسطه ای هم وابستگی در رابطه با عوامل روانشناختی مؤثر بر آمادگی سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان رابطه نزدیکی دارد.
جامعه آماری پژوهش هایی در بین نوجوانان دختر و پسر انجام داده که با روش نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای انجام شده و پژوهش از نوع توصیفی همبستگی بوده است. ابزارهای پژوهش در این زمینه شامل پرسشنامه آمادگی اعتیاد، پرسشنامه هم وابستگی استونبرینک و پرسشنامه عوامل روانشناختی بوده است.
برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج تحلیل به شیوه متوالی نشان داد که هم وابستگی به طور معناداری نقش واسطه ای در میان عوامل روانشناختی و آمادگی اعتیاد در نوجوانان ایفا می کند و شاخص های مدل از برازش خوبی برخوردارند. با توجه به یافته های پژوهش به نظر می رسد که هم وابستگی تحت تأثیر عوامل روانشناختی شکل می گیرد و رابطه این عوامل روانشناختی را با آمادگی اعتیاد واسطه گری می کند.
عوامل گرایش به مصرف مواد مخدر
از عوامل مهم گرایش به مصرف مواد مخدر، الکل و سیگار عدم آشنایی نوجوانان با مهارت های زندگی و ناآشنایی با شیوه های شاد زیستن و جامعه پذیر بودن است. در این زمینه مهارت های تصمیم گیری، مقابله با اضطراب، مهارت های ارتباطی و جرأتمندی تأثیرگذاری زیادی دارد.
متغیرهای روانشناختی بررسی شده در پژوهش ها عبارت بوده اند از خودپنداره، هیجان خواهی، جرأتمندی و خوشبینی. در هر کودک، خودپنداره (عقاید وی در این مورد که او چگونه فردی است) و توانایی های او در کنترل خود (میزانی که وی جهت رفتار و فعالیت های خود تعیین می کند)، در ترکیب با احساسات او در مورد احترام به خود، نظام او را تشکیل می دهد.
کودکان به موازات بزرگ شدن، کم کم در می یابند که اولاً، در زمان های مختلف می توانند رفتار متفاوتی داشته باشند و ثانیاً، همان خصوصیت یا رفتار می تواند در عین حال دارای ابعاد مثبت و منفی باشد. قبل از کودکان بزرگ ترها در می یابند که ویژگی های خلقی یا حتی فردی، مطلق نیستند. میان خرد اخلاقی و وجود مهارت های شناختی ضرورت بالایی احساس می شود.
بسیاری از افراد، دوره نوجوانی را به عنوان دوره ای تعیین کننده در تحول خودپنداره در نظر می گیرند. در خلال این دوره، اغلب افراد هویتی از خود پیدا می کنند که تا بزرگسالی پایدار باقی می ماند.
برانگیختگی ژنتیکی و واکنش پذیری نسبت به محرک های محیطی شدید انسان ها، از نظر سطح پایه با هم تفاوت دارند. منظور از سطح پایه برانگیختگی، سطح برانگیختگی بدون تحریک محیطی است و منظور از واکنش پذیری واکنش به تحریک بیرونی است.
رابطه هیجان خواهی و اعتیاد
هیجان خواهی بر اساس توانایی برانگیخته شدن قرار دارد و به مثابه جستجوی هیجان ها و تجربه های متنوع، تازه، پیچیده و پرشور و میل به خطر کردن بدنی، اجتماعی، قانونی و مالی به خاطر خود این تجربه ها تعریف می شود.
در دوره نوجوانی افزون بر رشد و تغییرات بدنی و ترشحات غدد داخلی که تا حدی موجبات تنش و هیجان را در نوجوان پدید می آورد، عوامل محیطی و اجتماعی، یکی از علل اصلی وجود هیجانات هستند.
فرد زیاد هیجان خواه، تحریک بیرونی دائمی مغز را ترجیح می دهد، از کارهایی برای افزایش برانگیختگی از طریق تجربه های عادی خسته می شود و همواره در جستجوی راه هایی هیجان انگیز است. فرد کم هیجان خواه، هجوم مداوم تحریک مغزی کمتری را ترجیح می دهد و کارهای عادی را نسبتاً خوب تحمل می کند.
هیجان خواهی از طریق رفتار سهل انگارانه که شامل فعالیت های خطرناک، شیوه غیرمنتظره زندگی و عدم پذیرش یکنواختی است، روی نیاز به تجارب جدید و متنوع تمرکز می کند و باعث تقویت یکدیگر می شوند.
یکی از دلایل مهم این مسئله از این هیجان خواهی با ربط دادن حوادث به به این معنا که اگر پیامد یک حقیقت نشأت می گیرد که این فعالیت تقویتی متقابل است. رفتار پرخطر باعث اثر مثبت در فرد هیجان خواه می شود و او تمایل خواهد داشت که آن را تکرار کند.
هیجان خواهی در نتیجه سن تغییر می کند. افراد جوان تر بیشتر از افراد مسن به جستجوی حادثه، ریسک و تجربیات جدید گرایش دارند. جرأت ورزی یکی از جنبه های ارتباط میان فردی است.
رابطه ابراز وجود و اعتیاد
اشخاصی که قادر به ابراز وجود نیستند، درکی دقیق از رفتار دیگران ندارند و درخواست های نامعقول دیگران را درخواستی معقول می دانند. دیگران آن ها را اشخاصی سهل الوصول می دانند و گاهی کمک های آن ها به سوء استفاده دیگران منجر می شود. ما نه تنها باید بین کمک کردن و مورد سوء استفاده قرار گرفتن تمایز قائل شویم بلکه باید برای جدا ساختن درخواست های معقول و نامعقول دیگران درک درستی از رفتار آن ها داشته باشیم.
ابراز وجود این فرصت را به فرد می دهد که با محیط اطراف و دیگران به طور متفاوت ارتباط برقرار کند. خوش بینی تلفیقی از گرایش و نگرش خوش بینانه در مورد خود، افراد، اشیا، رویدادها و به طور کلی جهان است که بر اساس آن انتظار نتایج خوب و امیدوار کننده، بر اساس توانایی های خود در افراد خوشبین بالاست و ریشه این نگرش خوش بینانه، در سبک تبیین افراد نهفته است.
رابطه خوش بینی و اعتیاد
ویژگی بسیاری از اشخاص موفق، خوش بینی آن هاست، نگرش ذهنی انسان های موفق نسبت به خود و دیگران مثبت است. بدون شک یکی از جنبه های مهم رشد انسان، فرآیند اجتماعی شدن اوست. ذاتی بودن زندگی جمعی در انسان، ضرورت تماس با دیگران را به عنوان امری گریز ناپذیر جلوه گر می سازد.
رشد اجتماعی لازمه ارتباط سالم و منطبق با موقعیت در برقراری ارتباط با افراد است. کودکانی که مهارت های اجتماعی متفاوتی را کسب کرده اند، موفق تر از کودکانی هستند که فاقد این مهارت ها هستند.
افراد خوش بین حتی اگر با مشکلات و رخدادهای فشارزای زندگی هم مواجه شوند، از آن جا که نسبت به آینده خوش بین هستند و نیز بر این باورند که با تلاش خود می توانند مشکلات را حل کنند، از راهبردهای مثبت کنار آمدن برای مواجهه با این موقعیت ها بهره می گیرند و این امر می تواند به سلامتی روانی و اجتماعی بینجامد.
خوش بینی می تواند منجر به فقدان انزوای اجتماعی و عملکرد بهتر اجتماعی شود، زیرا خوش بینی با روابط دوستی بادوام و ماندگار رابطه مثبت دارد. علاوه بر این، در روابط صمیمانه میان افراد، خوش بینی می تواند رضایت مندی افراد از این روابط را به طور مثبت پیش بینی کند.
هم وابستگی به منزله یک رفتار اعتیادی است که در نتیجه قرار گرفتن در تماس طولانی مدت فرد با مجموعه ای از مقررات طاقت فرساست که به صورت وابستگی به افراد یا اشیای خارج از خود بروز می کند. این وابستگی شامل غفلت از خود و کاهش هویت فردی است.
رابطه خود کاذبی و اعتیاد
خود کاذبی زمانی در فرد شکل می گیرد که به صورت عادات وسواسی اجباری، اعتیاد به مواد مخدر و اختلالات دیگر، که موجب بیگانگی فرد با هویتش می شود و احساس شرمندگی را پرورش می دهد، بروز می کند.
از سویی هم وابستگی، اختلال شخصیتی پدیده ای است که بر اساس مواردی همچون نیاز به اداره و کنترل امور به منظور مقابله با پیامدهای نامطلوب شدید، غفلت از نیازهای خود، تحریف حد و مرزهای پیرامون های دیگری، صمیمیت و جدایی، گرفتار شدن با افراد مشخصی که مبتلا به اختلال هستند و تجلی مانند افکار، احساسات انباشته شده، افسردگی و بیماری های پزشکی مرتبط با استرس و فشار و اشتغال ذهنی با زندگی دیگران شکل می گیرد، که حاصل فشارهای روانی است و به رفتارهای ناسازگار می انجامد.