اعتیاد
اعتیاد یک بیماری روانی، اجتماعی، اقتصادی است که بر اثر فعل و انفعال تدریجی بین بدن انسان و مواد شیمیایی تحت تأثیر یک سلسله شرایط و اوضاع و احوال خاص روانی، اقتصادی، اجتماعی به وجود می آید.
به طور کلی می توان از اعتیاد در مفهوم تخصصی چنین تعریفی ارائه داد که اعتیاد به مواد مخدر، وابستگی جسمی و روانی است که انسان با هر درجه و شدتی به یک ماده خارجی به خصوص ماده مخدر یا الکل پیدا می کند، به صورتی که قطع آن به آسانی قابل تحمل نباشد.
بنابراین مصرف موادی نظیر سیگار، انواع مواد مخدر و مشروبات الکلی، هر یک به منزله اعتیاد با شدت متفاوت به حساب می آید. در جامعه ما اصطلاحاً اعتیاد، مبتلا شدن به مواد مخدر است و کسی که مصرف کننده مواد مخدر است معتاد شناخته می شود.
تعاریف غلط و متعددی از اعتیاد در جامعه علمی و حرفه ای و حتی در بین متخصصان (روانپزشکان، پزشکان، روانشناسان، مددکاران و ...) مطرح است.
عادت چیست و چگونه است؟
عادت بیشتر به معنای خو گرفتن است که به خو گرفتن یا تطابق موجود زنده به خصوص انسان با انواع شرایط و وضعیات مختلف گفته می شود. عادت ممکن است فطری باشد، نظیر تنفس، اکتسابی باشد مانند (رانندگی یا حرکات دشوار) یا درونی باشد همچون خو گرفتن به تحمل مصائب و مشکلات و یا بیولوژیکی باشد مانند تطابق ارگانیزم بدن با مواد مختلف خارجی.
اعتیاد چیست و چگونه است؟
اعتیاد در معنایی بالاتر به کار برده می شود و عموماً به وابستگی های انسان در رابطه با هر چیز اطلاق می شود. بنابراین عادت شدید به هر دارو یا ماده ای که برای بدن غیر ضروری باشد و اختلال محسوس و غیر قابل تحمل در بدن ایجاد نماید و قطع آن موجب به هم ریختن نظم درونی باشد، اعتیاد محسوب می شود.
اعتیاد یک حالت مسمومیت متناوب و تدریجی است که مبتلایان آن ناچار هستند که هر چند وقت، مقداری بر مصرف روزانه خود بیافزاید تا حدی که بدن معتاد با مواد مخدر خو می گیرد. هنگامی که فردی به حالت اعتیاد درآمد فعالیت اعضاء و دستگاه ها و حفظ تعادل طبیعی مشکل می شود.
تفاوت عادت و اعتیاد
اعتیاد همان عادت است یا تکرار ولی با مفهومی دیگر. اعتیاد و عادت به عنوان لغت در مفهومی یکسان و به معنای خو گرفتن به چیزی یا امری می باشند. در اصل کاربرد عادت و اعتیاد متفاوت است و هر کدام در معنای جداگانه ای به کار می روند.
سوء مصرف مواد مخدر
مصرف کنندگان مواد مخدر بیمار تلقی می شوند. عادت کردن، خو گرفتن و خود را وقف عادتی نکوهیده کردن، اعتیاد تلقی می شود. به عبارت دیگر، ابتلای اسارت آمیز به ماده مخدر که از نظر جسمی یا اجتماعی زیان آور شمرده شود، اعتیاد نام دارد. اصطلاح اعتیاد به سهولت قابل تعریف نیست و عواقب آن به طور مختلف نظیر تحمل و وابستگی بدنی هویدا می شود.
در طب جدید به جای کلمه اعتیاد، وابستگی به مواد مخدر به کار برده می شود که همان مفهوم را دارد ولی دقیق تر و صحیح تر است. مفهوم این کلمه آن است که انسان با استعمال نوعی ماده شیمیایی از نظر جسمی و روانی به آن وابستگی پیدا می کند. به طوری که بر اثر دستیابی و مصرف دارو احساس آرامش و لذت به او دست می دهد، اما با نرسیدن دارو، خماری، دردهای جسمانی و احساس نارحتی را تجربه می کند.
تعریف اعتیاد به مواد مخدر از نظر سازمان ملل متحد
از نظر سازمان ملل متحد، اعتیاد به مواد مخدر عبارت است از مسمومیت تدریجی یا حادی که به علت مصرف مداوم یک دارو، اعم از طبیعی یا ترکیبی، ایجاد می شود و به حال شخص و اجتماع زیان آور باشد. به عبارت ساده تر، اعتیاد عبارت است از وابستگی به موادی که مصرف مکرر آن با کمیت مشخص و در زمان های معین، از نظر مصرف کننده ضروری و دارای ویژگی هایی می باشد.
ویژگی های اعتیاد به مواد مخدر
- مصرف ماده وابستگی جسمی ایجاد می کند.
- پدیده تحمل در بدن نسبت به مواد مصرفی ایجاد می شود.
- مصرف ماده وابستگی روانی ایجاد می کند.
- ماده مورد نظر به هر شکل و از هر طریقی باید به دست بیاید.
- ماده مصرفی بر مصرف کننده، خانواده و جامعه تأثیر مخرب دارد.
تعریف اعتیاد از نظر فارماکولوژی
از نظر فارماکولوژی اعتیاد به مواد مخدر عبارت است از حالت مقاوت اکتسابی که در نتیجه استعمال متمادی دارو و مواد مخدر در بدن حاصل می شود. به قسمی که استعمال مکرر مواد مخدر موجب کاسته شدن اثرات تدریجی دارو در بدن می شود و پس از مدتی شخص می تواند مقادیر زیادی را در بدن بدون ناراحتی تحمل کند و در صورتی که مواد مخدر مصرفی به بدن نرسد اختلالات جسمی و روانی موسوم به سندرم محرومیت بروز می کند.
تعاریف مفاهیم مرتبط با اعتیاد
واژگانی مانند نشئگی، وابستگی، تحمل و اوردوز در ارتباط با اعتیاد به مواد مخدر به کار برده می شوند و هر کدام مفهوم و معنای روشنی دارند.
تعریف نشئگی
نشئگی مواد مخدر یک حالت سرخوشی پدید آمده است که فرد در آن حالت دلواپسی و دل نگرانی نداشته و نسبت به تأثیرات خارجی بی توجه و بی تفاوت است.
تعریف وابستگی
محققان در ابتدا برای توضیح رابطه فرد مصرف کننده مواد مخدر با ماده مخدر از کلمات اعتیاد و عادت استفاده می کردند اما در سال ۱۹۶۵ کلمه وابستگی رواج یافت و امروزه به علت اثرات متفاوت هر ماده یا هر گروه از مواد مخدر، وابستگی خاصی مطرح می باشد.
تعریف تحمل
واژه تحمل، عبارت است از کاهش اثر یک ماده مخدر، در نتیجه مصرف طولانی آن. به عنوان مثال فردی که با یک نخود تریاک به حد نشئه شدن یعنی مسمومیت با آن ماده می رسد، پس از مدتی مثلاً چند ماه، احساس می کند این مقدار ماده دیگر او را نشئه نمی کند.
به عبارت دیگر، نسبت به میزان ماده مخدر مصرفی تحمل پیدا می کند و باید برای کسب اثر اولیه مقدار مصرف ماده مخدر را افزایش دهد. تمام مواد اعتیادآور کم و بیش خاصیت ایجاد تحمل را دارند. افراد معتاد ناچارند در سیر زمان، هر چند وقت یک بار مقدار ماده مخدر مصرفی را افزایش دهند.